HASIERA HONI BURUZ MAPA EMAKUMEAK MEG EKARPENA EGIN

Creative Commons lizentzia


2024 IAMETZA

LEGE OHARRA PRIBATUTASUN POLITIKA

HARREMANETARAKO

SAIOA HASI  

Emakumeak

Informatikaria

Gladys del Estal Ferreño (Venezuela, 1956 - Tutera, Nafarroa Garaia, 1979ko ekainaren 3a) donostiar ekintzaile ekologista bat izan zen. Guardia zibil batek tiroz erail zuen, Tuteran egiten ari zen protesta antinuklear bat erreprimitzean. Mugimendu antinuklearraren ikur bat da Euskal Herrian.

Gladys del Estalen gurasoak —Enrike del Estal Añorga eta Eugeni Ferreño— euskal herritarrak ziren. Enrique del Estal eusko gudaria izan zen Espainiako Gerra Zibilean; Errepublikaren aurka matxinatutako indar faxistei aurre egin zien, Meabe Batailoiko kide zen-eta. Gerraondoan, Venezuelako Caracas hirian errefuxiatu ziren. Gladys 1956. urtean jaio zen, eta artean lau urteko zelarik, Euskal Herrira itzuli zen familia osoa. Hasiera batean, Donostiako Egia auzoko Aldakon...
Aktorea

Gloria Guzmán (Gasteiz, 1902ko apirilaren 15a - Buenos Aires, 1979ko irailaren 18a) arabar aktorea izan zen.

1920ko hamarkadan Argentinara joan zen vedette moduan lan egiteko. 1931n Luces de Buenos Aires filmean, Adelqui Millarreki zuzendua eta Carlos Gardel eta Pedro Quartuccirekin batera debutatu zuen. Filma gutxi egin zituen batez ere antzerkian lan egin zuelako. Iturria: wikipedia
Politikaria

Haydée Agirre Doradell Euzko Alderdi Jeltzaleko mitinlari ospetsua.

Haydée Agirre Doradell (Santurtzi, Bizkaia, 1907ko otsailaren 26a - Bilbo, Bizkaia, 1998ko otsailaren 15a) Euzko Alderdi Jeltzaleko mitinlari ospetsua izan zen 1936ko gerraren aurretik, Polixene Trabudua, Julene Urzelai eta Maria Teresa Zabalarekin batera, emakumezko laukote famatuko kidea izan zen. Bitan espetxeratu zuten. Lehenengo aldia 1932an izan zen. Bigarrenez, 1933an, atxilotu zute...
Sorgintzat hartu zuten emakume nafarra

Inesa Gaxen (Bastida, Nafarroa Beherea, 1566 - Lapurdi, XVII. mendea) sorgintzat hartu zuten emakume nafarra izan zen.

Sorgina zelako kargua hartu zioten Hendaian, eta Bordeleko parlamentuan epaitu zuten hemezortzi urte zituela; baina, probarik ez zutelarik, libre utzi zuten azkenean. Bere egoeran zeuden emakume asko bezala, Bidasoaz bestaldera igaro, eta Irunen bizi izan zen hogei urtez. Beste zazpi urtez egon zen Hondarribian. 1611. urtean, haur batzuek sorgina zela esan eta preso hartu zuten berriro ere, beste emakume batzuekin batera. Beste emakumeek ez bezala, hasieratik bururaino ukatu zituen...
Ostalaria

Josepha Landaburu Lopez de Aretxaga XVIII. mendearen erdialdetik aurrera behintzat, gobernatu zuen Solas Etxea edo hiriko kafetegia, Hedegile kaleko bigarren etxesailean zegoena.

Pedro Regalado Olabe Gamarrarekin ezkondu zen 1725ean. Solas Etxeetan edariak eskaintzen ziren, kafea edo ardoa, karta jokoan, xakean, txanketean edo billarrean aritzen zen jendea, eta zer irakurri ere eskaintzen zen, egunkariak edota kazetak. Lagunarte eta kultura lekuak ziren, gai desberdinenak lantzen zirenak, eta hiriko azken albisteen edota edo hiriburutik iristen zirenen berri izan zitekeen bertan. Iturria:
Bertsolaria eta ehulea

Bertsolaria eta ehulea.

Joxepa Antoni Aranberri Petriarena Xenpelar (Errenteria, 1865eko urtarrilaren 7a - 1943ko abenduaren 29a) ehulea eta bertsolaria izan zen. Etxetik zetorkion bertsotarako grina, izan ere osaba Juan Frantzisko “Xenpelar” bertsolari ospetsua zuen, eta ama ere, Maria Luisa Petriarena, bertsolaria zen anaiarekin batera sarri aritutakoa. Bizitza Ama eta osaba, Joxepa Antonik lau urte zituela hil ziren baztangaz, eta aita Jabier Aranberrirekin, eta amona Rita...
Bertsolaria, bertso jartzailea eta dendaria

Bertsolari eta bertso jartzaile gipuzkoarra izan zen. Bertso asko idatzi zituen arren, sorta bakarra gorde da, 1918an Hernaniko erietxera baztanga zuten gaixoak ekarri behar zituztela eta izandako matxinadari buruzkoa. Urte horretako ekainaren 1ean, garaipena ospatzeko Hernaniko Ezkiaga pasealekuan egindako herri bazkarian, mahai gainera igota, kantatu zituen sortako 24 bertsoak.

  Bizitza 1867ean Hernaniko Ibarluze baserrian jaio zen, izen bereko poligonoa den inguruan (baserria botea dago). Txikitan Donostiara joaten zen baserriko produktuak saltzera, auzoko beste baserritar batzuekin batera astoan edo zaldian. Goizeko bostetan Ibarluzetik abiatu eta arratsaldeko lauak arte ez zen itzultzen. Bidean Aieteko aldapan zeuden banku batzuetan kafea hartzeko ohitura zuten. Baserriaren jabea Madrilgo mediku famatu bat zen...
Kortsarioa

Juana Larando (Donostia, XVII. mendea) kortsario jarduneko emakumea izan zen. Alarguna zen eta ostatu baten jabe izateaz gain, beste sozio batzuekin Koroaren ontzi etsaiak harrapatu eta sakeatzen ibili zen patatxe bat ere bazuen. Berak, inoiz ontziratu ez bazen ere, beti jaso zituen harrapaketetatik zegozkion mozkinaren parteak. Euskal Herrian ez da emakumezko piraten berririk izan, baina bai kortsario jarduneko emakume honena.

1630ean, hemezortzi bat abenturazale bizi omen ziren Juana Larandoren ostatuan, harrapakinen baten truke dirua irabazi arte ezer kobratzen ez zielarik, Tolosako Korrejimentuaren Agiritegian agertzen denez. Beste bi bazkiderekin batera "San Juan" izeneko patatx edo ontzi txiki bat erosi zuen, bata oriotarra zen eta bestea donostiarra. Patatxaren jarduera-eremua Frantziako kostaldea eta "Ingalaterrako kanala" izan zen. Bertako kapitaina Juan de Etxaniz izan zen. Pa...
Maistra eta euskal idazlea

Julene Azpeitia Gómez (Zumaia, Gipuzkoa, 1888ko urtarrilaren 8a - Bilbo, Bizkaia, 1980ko otsailaren 5a) maistra eta euskal idazlea. Leku askotan bizi izan zen: Mexikon, Gorlizen, Burgosen, Markinan, Durangon...

Lehen ikasketak Zumaian bertan egin zituen, lehen mailako Irakasletza Donostiako Eskola Normalean, eta titulua Bilboko Normalean lortu zuen. Valladolideko oposizioetan lehenengo postua atera zuen 1911ean. Ezkondu ondoren, Mexikon eman zituen lau urte, 1916tik 1920ra. Euskal Herrira itzuli eta bere lanbideari ekin zion hainbat postu eta tokitan. Gerra ondoren erbesteratuta, 1947an Bizkaiko Diputazioaren eskoletan irakatsi zuen berriro. 1949an zigortu egin zuten, eta 1952 arte Burgos aldean ari...
Euskal irakasle, kazetari eta politikaria

Julia Álvarez Resano (Alesbes, 1903ko abuztuaren 10a - Mexiko Hiria, 1948ko maiatzaren 19a) euskal irakasle, kazetari eta politikaria izan zen. Espainian emakumezko lehenengo gobernadore zibila izan zen.

Zuzenbidea eta irakasle-ikasketak egin ondoren, jaioterrian andereño bilakatu zen. Hasieran Partido Republicano Radical Socialista eta gero PSOE eta UGTren kidea izan zen. Haren lan publikoan beti feminista eta antifaxista bezala agertu zen. Gerra aurreko ¡¡Trabajadores!! astekarian hezkuntzari buruzko saila idazten zuen. 1933an Kongresurako hauteskundetara Gipuzkoa eta Nafarroako zerrendetan aurkeztu zen 1935ean Amancio Muñoz de Zafra diputatua ezkondu zuen. Agrupac...
Anarkista eta feminista

Soledad Kasilda Hernáez Vargas anarkista eta feminista izan zen. Beste izen hauekin ere ezaguna da: Kasilda Méndez Hernáez, Kasilda, Kaxilda, Kasi eta la Miliciana (milizianoa). Zizurkilen jaioa, Donostiako Egia auzoan eman zuen bere bizitzaren zati handi bat. 

Haren ama familia anarkista eta bohemio betengandik zetorren; amona Nafarroako ijitoa zen, azken finean. Kasilda askatasun giro horretan hezi zen. Jaio, Fraisoroko etxean jaio zen, hau da, ezkongabeko amak eta umezurtzak jasotzen zituen Zizurkilgo etxean. Haurtzaroa Zizurkilen igaro ondoren Donostiara joan ziren bizitzera. Mugimendu anarkistan aritzearekin batera, emakumeen eskubideen eta askatasunaren alde jardun zuen. Besteak beste, arreta piztu zuen Donostia...
Euskal idazlea

Katalina Eleizegi Maiz euskal idazlea izan zen. Irakasle ikasketak egin zituen Burgosen, eta lan egin zuen Oiartzunen, Bidanian, Amasan eta Iturenen, baina osasun arazoek eraginda, Lizarrara erretiratu zen, klima lehorragoaren babesera, izan ere, arnas hartzeko arazo kronikoak zituen.

Donostiako hiribarrenean bizi zen familia batean, lau senidetatik nagusia zen Katalina Eleizegi. Joxe Juan (1891), Juana Anbrosia (1893) eta Juana Maria (1897) izan zituen anai-arrebak. Gurasoak, berriz, Kaietano Maria Eleizegi Otegi urnietarra eta Juana Josefa Maiz Albizu donostiarra. Umetan gaizki sendatutako hotzeri baten ondorioz, arnas hartzeko arazo kronikoak izan zituen bizitza osoan. Eguraldi lehorragoen bila, barrualdeko herri askotan bizi izan zen: hasieran Donostian bere...
Mugalaria eta Frantziako erresistentziako kidea

Bigarren Mundu Gerran zehar, Ameriketako Estatu Batuetako zerbitzu sekretuek antolatutako Margot eta Nana erresistentzia sareen parte izan zen Kattalin Agirre, Comete sarearen zutabe bilakatuz

Kattalin Agirre lapurtarra 1897ko abuztuaren 28an Saran jaio eta 1992ko uztailaren 22an hil zen Ziburun. Lamothe zen bere berezko abizena, baina Pierre de Agirrerekin ezkondu ostean Kattalin Agirre gisa egin zen ezagun. Bigarren Mundu Gerran zehar, Ameriketako Estatu Batuetako zerbitzu sekretuek antolatutako Margot eta Nana erresistentzia sareen parte izan zen Kattalin Agirre, Comete sarearen zutabe bilakatuz. Kattalinek eta bere alaba Josephinek, Fifine, Ziburuko etxean hartzen zit...
Aktorea

Kontxu Odriozola Lesaka euskal aktorea izan zen. Telebistan Bai Horixe! euskara ikasteko saioan eta Flamingo Berria nahiz Goenkale telesailetan antzezteaz gain, antzerkian eta zineman ere lan askotan parte hartu zuen. Dudarik gabe, Goenkaleko Maria Luisa Galardi pertsonaia izan da jendartean ospe handien eman zion rola. 2008an Euskal Aktoreen Batasunak bere saria eman zion.

Odriozola Azpeitiko Eliz kalean jaio zen, 1945eko uztailaren 7an. Felix Odriozola Agirre eta Ramona Lesaka Odriozolaren alaba zen. Aita azpeitiarra zuen, eta Jose Antonio Agirre lehendakariaren senitartekoa zen. Ama, aldiz, Urrestillakoa zen. Aurrena herriko eskolan ikasi zuen, eta gero Miserikordiako eskolara igaro zen. Mojen eskolan zegoela egin zituen bere lehen aktuazioak, aldarean amabirjiñari bertsoak irakurtzeko hautatu ohi baitzuten....
Erraketista

Lucia Areitioaurtena Isasi-Isasmendi, pilotaren munduan Erromaretakua goitizenez ezaguna  euskal erraketista profesionala izan zen 7 urtez.

Ermuko tren-geltoki ondoan jaio zen Lucia. Amak trenaren erromaren kargua zuen eta hortik zetorkion goitizena. Garai hartako beste neska askok bezala, Eibarko frontoian ikasi zuen pilotan. Lehen urratsak Sasoi hartan Euskal Herrian erraketista asko sortu ziren, pilotarako zaletasun handia baitzegoen. Eta horietako asko eibartarrak edo Eibarko frontoietan ikasitakoak ziren. Astelena frontoian hasi zen Lucia ere pilotan zaletzen eta ikasten. Eibar beste herr...

Creative Commons lizentzia


2024 IAMETZA

LEGE OHARRA PRIBATUTASUN POLITIKA

HARREMANETARAKO